In opdracht van het International New Town Institute (INTI) en de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE) organiseerde ik wederom een bijeenkomst van de Groeikernen Kenniskring. Een gelegenheid waarbij vertegenwoordigers van de deelnemende gemeenten (Groeikernen en New Towns) samen komen om kennis te nemen van ontwikkelingen en beleid rond cultureel erfgoed uit de Post 65-periode. De gemeente Houten was ditmaal gastheer en zette een fietstocht uit die langs een aantal wijken tocht voerde.

Het tweede deel van het programma stond in het teken van discussie over een aantal punten die uit eerdere bijeenkomsten voortkwamen. Daartoe hoorde, bijvoorbeeld de vraag hoe de aanpak met betrekking tot een flexibele en duurzame omgang met post65-erfgoed op lokaal niveau goed of beter georganiseerd zou kunnen worden? Maar tevens de omgang met politieke koerswijzigingen en een slimme en flexibele omgang met gebruik en wensen van bewoners? Bij de omgang met dit specifieke erfgoed lijkt de rol en invloed van bewoners/eigenaars een belangrijke (onderscheidende) factor in het (verdere) proces? Tenslotte werd verkend welke (beleid)instrumenten ingezet kunnen worden bij een duurzame omgang met post65-erfgoed welke succesverhalen zijn er inmiddels op (onderdelen van) dit gebied al bekend zijn. Van de bijeenkomst werd een verslag gemaakt.

“Doel van Groeikernen Kenniskring

INTI is een onderzoeksinstituut naar nieuwe steden, wereldwijd. Er valt voor buitenlandse steden, in Afrika in het bijzonder, veel te leren van new towns in Europa. Voorbeelden van new towns die al ver zijn in herwaardering van hun erfgoed en transformatie zijn bijvoorbeeld Vällingby en Milton Keynes. De eerste stap van herwaardering van deze new towns was het geven van een monumentenstatus aan kerken en andere publieke gebouwen. Veel publieke gebouwen in de periode 1965 en 1990 kunnen gezien worden als erfenis van de verzorgingsstaat. Ondanks dat deze gebouwen vaak een belangrijke rol speelden in het stedenbouwkundig plan van een wijk, staan deze gebouwen tegenwoordig veelal leeg. Niet alleen de functie van deze gebouwen kan dienen als verwijzing naar de verzorgingsstaat in Nederland, ook kunnen deze publieke gebouwen vaak gezien worden als architectonische hoogstandjes van de post ‘65 architectuur. Door de leegstand luidt hier ook de vraag: sloop of transformatie? Ook verandert het maatschappijbeeld drastisch. Er komen nieuwe inzichten, er wordt experimenteler gebouwd. Denk aan de complexe structuur van de Koepeltjesbuurt in Meerzicht, Zoetermeer. Ook hier ligt een opgave voor transformatie. Maar hoe geef je deze transformatie vorm in zo’n complexe stedenbouwkundige structuur?

Bij architectuur van na 1965 wordt het belangrijker om te beoordelen op karakteristieken en kwaliteiten, dan op louter schoonheid. Je ziet soms niet gelijk of een wijk of woning experimenteel is, het kan ook in de constructie of techniek zitten. Het vergaren van kennis over deze architectuur is dus vereist. De geschiedenis van de groeikernen lijkt zich te herhalen. Opnieuw ligt bij veel van de voormalig groeikernen een grote woningopgave. Zou deze woningopgave, in combinatie met bewustwording van het erfgoed en transformatie van de huidige woonwijken, gebruikt kunnen worden voor kwaliteitsverbetering? Denk hierbij aan: verbetering van mobiliteit, het creëren van een diverse woningvoorraad, energietransitie, nieuwe retail- en shopping centra. Bij deze transformatieopgaven kan erfgoed een bindende factor spelen tussen het verleden en het heden, een vorm van identiteit van de voormalig groeikern. Het is relevant te kijken naar de overeenkomsten binnen de verschillende groeikernen. Deze overeenkomsten kunnen essentiële informatie en vormen van kennisuitwisseling opleveren die tot nut kunnen zijn bij het benaderen van actuele transformatieopgaven.”